Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Nauka o wychowaniu fizycznym mówi, iż sport to każda forma aktywności fizycznej, ale także i umysłowej, podejmowana dla przyjemności lub współzawodnictwa, zbiorowego lub indywidualnego oczywiście również „rywalizacji” z samym sobą.

Synonimami sportu mogą być rekreacja i turystyka. Różnicujemy je tym, że sport charakteryzuje min. przestrzeganie szeregu reguł obowiązujących w danej dyscyplinie.

Rekreacja natomiast podejmowana jest w ramach naszego miejsca zamieszkania i stanowi bardzo łatwy sposób na spędzanie wolnego czasu. Różni się nieco od turystyki, którą zazwyczaj rozpoczynamy w momencie podróży, dalszej lub bliższej a jej celem jest poznanie innych ludzi i ich kultur. Jest ciekawą formą, jednak nie zawsze możliwą do uskutecznienia ze względu na problemy logistyczno-finansowe.

Sport jest mi bliski, w związku z tym zawsze w mowie potocznej będzie używany zamiennie ze słowami rekreacja i turystyka.

Zadając pytanie czy sport to zdrowie odpowiemy zazwyczaj, że tak, ale czy zawsze?

Kiedy widzimy zawodowych sportowców ich heroiczną walkę z czasem, dystansem czy przeciwnikiem i kiedy słyszymy o ich licznych kontuzjach, próbach osiągnięcia celu w niedozwolony farmakologicznie sposób zastanawiamy się czy na pewno? Można byłoby w tym momencie rozpocząć polemikę i pewnie nie skończyłaby się prędko.

Stąd pozostanę przy sporcie przez małe „s”. Bo co powiemy o kuracjuszach sanatorium, którzy wyruszają na wycieczkę z kijami do nordic wolking lub też, kiedy nasz znajomy, wracając zmęczony po godzinie lub dwóch w tygodniu z „treningu” piłki nożnej lub siatkówki lub kiedy z naszymi dziećmi gramy w ogrodzie? Czy to dobre dla nas czy nie? A co powiemy, kiedy o godzinie 2 w nocy gramy z przyjacielem w skłosza, bo tylko wtedy sala jest wolna lub też, co powiemy o sobie, kiedy regularnie trzy do czterech razy w tygodniu od wielu lat uprawiamy rożne formy ruchu?

Czy możemy jednoznacznie stwierdzić, że jest to dobre dla naszego organizmu? Czy godzina tygodniowo spędzona na basenie jeszcze nie jest a dwie lub trzy już tak? Kto potrafi jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie?

Nie jest moim celem udowadniać wyższości dwóch godzin sportu w tygodniu nad jedną i wyższości jazdy na rowerze nad pływaniem. Chciałbym jedynie doprowadzić do refleksji, która miałaby na celu spowolnienie naszego trybu życia i zweryfikowaniu go pod kątem zdrowia.

Spróbujmy od dzisiaj zrobić dla siebie więcej niż do tej pory.

Podpowiem jedynie, żeby uprawiać sport systematycznie i na wielu płaszczyznach. Nie skupiać się na jednym monotonnym ruchu tylko wybrać dwie, trzy rożne formy aktywności.

Byłoby idealnie, aby na początku pomógł nam specjalista w danej dyscyplinie lub w przypadku zmian zdrowotnych fizjoterapeuta.

Dlaczego warto?

Jest wiele chorób, metabolicznych min. cukrzyca czy otyłość; reumatycznych, Reumatoidalne Zapalenie Stawów i Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa czy za American College of Rheumatology różnego rodzaju urazy i ich skutki, których nie doświadczylibyśmy na sobie lub też ich przebieg byłby łagodniejszy gdybyśmy dbali o siebie. Sport, odpowiednia dieta, właściwy tryb dnia i nocy oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem to pierwszy krok do tego, aby żyło nam się lepiej.

Jeżeli jednak doświadczymy jednej z tych chorób warto wiedzieć, co należy robić a czego unikać.

Jedną z chorób, z którą możemy się spotkać w naszym życiu jestZesztywniająceZapalenie Stawów Kręgosłupa (chorobaBechterewa).

 Leczenie jest kompleksowe i obejmuje:

• farmakologię, przeciwbólową i przeciwzapalną

• operacyjne – korekta wtórnych zniekształceń

• psychoterapia: u chorych często pojawia się nerwica neurasteniczna, czasem depresja co uzasadnia wprowadzenie psychoterapii już we wczesnym etapie ZZSK ale przede wszystkim rehabilitację:

• fizykoterapię, przeciwbólową i przeciwzapalną: ciepło, światłolecznictwo, elektryzację (prądy diadynamiczne i jontoforeza), balneologię (gorące zawijania borowiną, kąpiele siarczkowo – siarkowodorowe, kąpiele solankowe. Wszystkie kąpiele muszą mieć temperature powyżej 36st.C), w pierwszym okresie choroby duże opóźnienie w postepie dają ultradźwięki na stawy biodrowo – krzyżowe, łaźnia parowa, gorące kąpiele, parafina na kręgosłup, masaż ręczny i podwodny

• kinezyterapia: przeciwbólowa, rozluźniająca, odciążająca

Celem kinezyterapii jest:

• maksymalne opóźnienie procesu zesztywnienia z ukierunkowaniem sztywnienia w pozycji wyprostnej

• zachowanie zdolności wentylacyjnych dla zapewnienia wydolności krążeniowo – oddechowej

• zachowanie samoobsługi i lokomocji

• zapobieganie deformacjom, przykurczom i ich likwidacja

Chorzy wymagają zaopatrzenia ortopedycznego z chwilą pojawienia się zmian zapalnych i

zesztywnienia jednego lub obu stawów biodrowych. Dla odciążenia stosuje się:

• chodzenie przy balkoniku

• kule pachowe

• kule łokciowe

• laski.

Niektórzy zalecają noszenie gorsetów ortopedycznych do czasu wygaśnięcia choroby lub do zakończenia sztywnienia kręgosłupa, zdejmując go kilkakrotnie w ciągu dnia do ćwiczeń. Chory nosiłby taki gorset nawet kilkadziesiąt lat, co w praktyce się nie zdarza. Jest wieluprzeciwników gorsetów, uważają oni, że gorset jest konieczny u tych chorych, u których mimo ćwiczeń szybko postępuje choroba i zmiany w postawie.U pozostałych wystarczy systematyczna gimnastyka. Gorset gipsowy jest konieczny po zabiegu operacyjnym. Często prowadząc ćwiczenia dla zmniejszenia bólów podaje się leki przeciwbólowe. Dodajesię także zabiegi fizykalne. W I okresie choroby należy utrzymać pełną ruchomośćkręgosłupa, stawów kończyn i klatki piersiowej, wzmacniamy także mięśnie. Duży nacisk kładziemy na:

• ćwiczenia i gimnastykę poranną

• ćwiczenia w basenach 

• pływanie, głównie grzbiecie

• gry sportowe

• spacery na trasach o różnej długości i różnych kątach nachylenia oraz ćwiczenia

• oddechowe i staramy się przywrócić ewentualnie utracony żebrowytor oddychania.

Zapobiegając niekorzystnym zmianom w postawie ciała wprowadzamy ćwiczenia wzmacniające prostownik grzbietu oraz mięśnie cofające barki. Jeśli pacjent jest młody ćwiczenia są intensywne. Nie wolno stosować ćwiczeń w postaci skoków i podskoków. U starszych intensywność ćwiczeń mniejsza ze względu na zaburzenia wentylacji i ewentualnezmiany w układzie krążenia.

Rehabilitacja ogólno – kondycyjna w ZZSK jest ukierunkowana na:

1. wzmocnienie prostowników grzbietu, stawów kolanowych, stawów biodrowych, karku; tempo ćwiczeń wolne, forma zadaniowa, najlepsze pozycje do ćwiczeń to leżenie przodem lub klęk podparty, najgorsza pozycja to leżenie tyłem

2. ćwiczenia oddechowe, w pierwszej fazie choroby angażujące torpiersiowy i poprawiające ruchomość klatki piersiowej, w drugiej fazie choroby ćwiczony jest jużtylko tor brzuszny

3. wzmacnianie mięśni w systemie bloczkowo – ciężarkowym lub na atlasie oraz ćwiczenia izometryczne, głównie chodzi tu o prostowniki grzbietu i mięśnie brzucha, prostowniki stawów biodrowych, mięśnie ściągające łopatki.

Rehabilitacja w stanie ostrym ZZSK

Chory leży w łóżku. W leżeniu na wznak konieczne jest umieszczenie wałeczka pod odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa, a ułożenie kończyn górnych należy często zmieniać. 2 – 3 razy dziennie pacjent powinien leżeć na brzuchu po 20 – 30 minut. Są podawane leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Koniecznie wykonujemy kilka razy dziennie ćwiczeniaoddechowe, ćwiczeń izometrycznych, prostych ćwiczeń czynnych w leżeniu. Przy bardzo ostrym stanie zapalnym w stawie należy go unieruchomić na 4 – 5 dni. Ćwiczenia bierne sąrzadko wykonywane u chorych na ZZSK, tylko u tych, którzy unikają ruchów w obawie przedbólem. Jeżeli w danym stawie rozpoczyna się stan zapalny to natychmiast musimy przeciwdziałać tworzącemu się w nim przykurczowi poprzez odpowiednie ułożenie, wyciągi, szyny korekcyjne, obciążanie kończyn woreczkami z piaskiem. Czas przebywania w łóżku skracamy do minimum. Brak aktywności ruchowej sprzyja pogłębianiu się zmian. Fizykoterapia jest w tym czasie bardzo ograniczona, stosuje się właściwie tylko krioterapię, ewentualnie delikatny masaż bardzo napiętych mięśni zwłaszcza przykręgosłupowych.

Rehabilitacja w okresie remisji

Stosuje się ćwiczenia wolne, które zapobiegają ograniczeniu ruchów kręgosłupa, jego zmianom w krzywiznach fizjologicznych, oraz zapobiegają ograniczeniom zakresu ruchów w stawach. Jeśli zmianyjuż istnieją to ćwiczenia te powodują ich zmniejszenie. Ćwiczenia tewykonuje się w różnych płaszczyznach kręgosłupa z dynamicznym pogłębianiem nawet wspomaganym przez terapeutę. Pozycja do ćwiczeń dowolna. Dla zwiększenia ruchomości w danym odcinku stosujemy pozycję izolowaną. W odcinku szyjnym duża ostrożność ze względu na możliwość podwichnięcia lub zwichnięcia w stawie szczytowo – obrotowym, unikamy skłonu w tył, wykonujemy tylko skłon w przód i powrót do pozycji zerowej. Głównym sposobem usprawniania w ZZSK jest podwieszenie całkowite (pływające) tyłem lub na boku w UGUL – u.

1. I – sza faza podwieszenia pierwsze 15 – 30 minut zawiera elementy redresji stawów biodrowych, barkowych i kręgosłupa do wyprostu w pozycji podwieszenia na plecach. Można stosować ciężarki.

2. W II – giej fazie podwieszenia ćwiczymy ruchomość kręgosłupa we wszystkich płaszczyznach z rozruszaniem stawów biodrowych.

3. W III – ciej fazie podwieszamy na boku dając możliwość ruchów kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Pogłębianie ruchów uzyskujemy poprzez ruchy kończynami dolnymi i górnymi. Uzupełnieniem podwieszenia całkowitego są ćwiczenia w wodzie, bo w środowisku wodnym uzyskujemy odciążenie stawów, zmniejszenie napięcia mięśni, oraz zmniejszenie bólu przy ruchach. 

Zwiększenie ruchomości kręgosłupa możemy także uzyskać poprzez podwieszenia

częściowe:

• chory leży na plecach, autostabilizacja obręczy barkowej poprzez chwyt np. za brzeg stołu, miednica i kończyny dolne podwieszone nad podłożem, pacjent przenosi kończyny w lewo i prawo w płaszczyźnie czołowej, uzyskujemy zwiększenie ruchomości kręgosłupa lędźwiowego

• chory leży na plecach, nogi i miednica ustabilizowane pasem, tułów, głowa i kończyny górne podwieszone poza stołem, pacjent wykonuje ruchy w płaszczyźnie czołowej.

• ćwiczenia kończyn wykonujemy w pozycjach izolowanych, ćwiczymy dwa przeciwne ruchy w stawie naprzemiennie. Można łączyć ruchy kończyn górnych i dolnych.

Stosowane są wyciągi:

• leżenie przodem z wałkiem pod barkami, stabilizacja miednicy, podwieszki wyciągowe za uda oraz podtrzymujące za podudzia. Redresja poprzez skracanie linek

• siedząc, nogi spuszczone, maksymalne odchylenie tułowia do tyłu, stabilizacja ud do podłoża, dwie linki podtrzymujące tułów na wysokości klatki piersiowej i głowy. Elementem redresującym jest masa tułowia. Wyciąg jest stosowany u osób, które nie mogą przyjąć pozycji leżenia przodem. Redresja jest poprzez wydłużanie linek.

Ćwiczenia w wodzie:

• leżenie na plecach

• elementy pływania głównie stylami grzbietowymi

• jeśli fizjoterapeuta stwierdzi konieczność to pływanie na brzuchu

• ćwiczenia z oporem poprzez szybkość ruchów i ustawienie kończyn lub płetwy.

Temperatura wody 30 st.C, czas ćwiczeń w wodzie 20 – 30 minut.

Programując ćwiczenia bierzemy pod uwagę:

• zaawansowanie choroby

• uzdolnienia ruchowe

• zainteresowania sportem

• nabyte umiejętności sportowe chorych.

Przeciwwskazania:

• skoki w dal
• skoki w wzwyż
• jazda konna
• wioślarstwo
• pływanie klasykiem.

Wskazania:

• kometka
• ringo
• tenis stołowy
• pływanie na grzbiecie
• turystyka piesza
• spacery na nartach
• pływanie motylkiem.

Materiały:

1. Wiktor Dega – „Ortopedia i rehabilitacja”

2. Kazimiera Milanowska – „Podstawy rehabilitacji ruchowej w dysfunkcjach narządu ruchu”

Przedstawione treści mają charakter edukacyjny, nie zastąpią profesjonalnej konsultacji lekarskiej.